27 авг. 2007 г.

comissia torafasi byulletenderdi capca salip, casha joneldi...

ongtustic kazakstan oblisi, tulcibas audaninda turatin 43660 saylaushi ushin 16 saylau outchascesi jumis istedi. jsdp audandik shtabi arbir saylau outchascesine !zderining bir-bir senimdi !cili men bakilau- shisin tircetti. munimen kosa tauelsiz bakilaushilarding respublicalik juyesi men casipodaktardan 40 bakilaushi, senator kuanish sultanov baskaratin «saylaudi bakilau comitetinen» 7 bakilaushi saylauding otu barisin kadaqaladi. zang saylau bastalmay jatip-ak buzildi. audandik saylau comissiasining t!raqasi nurqazi albaev bizding bakilaushilarimiz ben senimdi !cilderimizge cualic beroudi jane tirceudi ceshictirip, soz baktay berdi. bizding !cilderimiz dauis beretin merzim abden takaqanda, 17 tamiz cuni ceshcisin qana cualicterin aldi. onimen koymay, n.albaev jergilicti saylau comissialarining basshilarina jsdp- dan tec bir-ak ocilden tirceu j!ninde tapsirma beripti. dauis beru bastalip cetcen song, biz tartisip jurip bul maseleni de sheshtic.audan acimining orinbasarlari mirilьyaz myrcadylov pen almasbec mamitbecov ar' partia atinan tusip jatkan candidattarding jurtshilikpen cezdesuine birdey jaqday jasauding ornina bizge turli sebeptermen toskauil koya berdi. 8z auizdarinan celisim alip, cezdesu otetin orinqa jaldau akisin tolesec de, jurtpenjuzdese almay kalqan cezder boldi. «kazakstan respublicasindaqi saylau tourali» zangning 43-babining 8-tarmaqina sayces dauistardi sanau hattamasining coshirmeleri saylau outchascesining qymaratina dereu ilinui tyis. barlik outchascelerde zangning bul talabi orescel turde buzildi. ol ol ma, 14 saylau outchascesining t!raqalari bizding !cilderimizge hattamalardi beruden eshbir kysinsiz bas tartkan (cenap auilindaqi №880, januzak auilindaqi 882, jabaqili auilindaqi №852, shukirbulak auilindaqi №873, abay auilindaqi №888, shakpakbaba auilindaqi№849, sazt!be auilindaqi №904, engbec auilindaqi №893, jasceshu auilindaqi №881, turar auilindaqi №883, jilandi auilindaqi №876, cershetas auilindaqi №897, cumisbastau auilindaqi №883, eltay auilindaqi №854 saylau outchasceleri). saylau outchascelerining copshiliginde «dauistardi sanau protsesi cezinde comissia mushelerining is-areceti bakilaushilarqa corinip turui tyis» degen zangning 43-babining 1-tarmaqi buzildi. munday zang buzoushilik asirese bizding partia cop dauis alqan outchascelerdebaykaldi. №8o2 saylau outchascesinde jsdp-ni jaktap berilgen dauistar sani «nur otandicinen» 8o' payizday artip cetcen cezde saylau comissiasining t!raqasi saylauhan shingqisbecov barlik byulletenderdi dayin turqan kapka salip aldi da, aldi-artina karamay kasha j!neldi. esic aldina c!lic te cele kaldi. bizding bakilaushilarimiz «kashkinning» songinan koudi. ol memlecettic nomiri jok «djypce» auisip minip, cozden qayip boldi...bizding shtabka atalqan outchascelerden dauis sanau koritindisi jazilqan hattama ali cunhge deyin tuscen jok. al audandik saylau comissiasining toeraqasi n.albaev: «ol hattamalardi men emes, outchascelic saylau comissialarining toeraqalari berui cerec», – dep karap otir. zang boyinsha olar bakilaushilar men senimdi ocilderge hattamani dauis beru ayaktalqannan ceyin 12 saqattan ceshictirmey berui tyis.tulcibas centindegi №898 pryvoczalьniy saylau outchascesinde de saylau zangi orescel buzildi. munda saylaushilarding kolina candidatting ati-joni sizilqan byulletender tapsirilqan. jsdp-ning saylaualdi shtabina jetpey kalqan byulletenderdi kosa alqanda, bizding oz boljamamiz boyinsha, jalpiulttik sotsyal-democratialik partia 55'- 60 payiz coleminde dauis jynadi. olarding c!bi !z jerlesteri, belgili academyc, koqam kayratceri orazali sabdenhge dauis berdi. osi zangsizdikting barin majilis deputattiqina candidat orazali sabdenning ozi de cozimen cordi. sondiktan biz joqarida atalqan 14 saylau outchascesinde «saylau tourali» zang orescel turde belden basilqandiktan, bul outchascelerde saylau оtcen jok dep esepteymiz. al jalpi tulcibas audaniboyinsha dauistardi sanau protsesi ashik оtpegendicten, oning natyjelerine cuman' celtiremiz.n.surankulov, jsdp-ning kr parlament majilisine saylau jonindegi tulcibas audandik shtabining jetecshisi.
redactsiadan: biz osi materyalding anik-kaniqin bilmec ushin majilis deputattiqinanumitcer academyc orazali sabdenning 3zine habarlastik. orazali sabden «autording bar-lik sozi tup'-tugel ras» dep jauap berdi.

EKIU Ocili «parlamentce «Nur Otannan» baska jane bir partianing otouge mumcindigi boldi» dedi

redactor – Camshat ABILKIZI.Eric RAHIMSaylauqa katiskan birden-bir oppozytsialik Jalpiulttik sotsyal-democratialik partia jetecshileriJarmahan Tuyakbay, Bolat Abilev jane Oraz Jandosov Kazakstandaqi saylaudi bakilauqa celgenEKIU-ning Democratia jane adam kukiktari burosining Lyubomyr Copay bastaqan ocilderimencezdesti. Sirttan celgen bakilaushilarding jakinda otcen saylauqa cozkarasi oppozytsialik partianing osi turqidaqi sayasy malimdemesine uksas bolip shikti. JSDP basshilari saylau cezindegi orescel zang buzoushiliktardi sanamalap, bultartpas ayqaktar men naktili derecterdi, kujattardi jayip salqan song, bakilaushilar da ozderi angqarqan celengsizdicterdi aytip berdi. Cesip aytpay, tuspaldap jetcizetin adetpen, olar «Nur Otannan» baska jane bir partianing parlamentce otouge mumcindigi bolqanin jasirmadi. Jeti payizdik toskauildan edauir asip tuscenine senimdi sotsyal-democrattar ozderine berilgen dauistarding coptep urlanqanin kinjila bayandadi.Mangizdi missiamen jurgen bul bakilaushilarding ozderi saylau comissialarining dauistardi sanau koritindilari tourali hattamalarin koldarina tugel jynay almapti. Olar Kazakstandaqi tanimal sayasatcerler, oppozytsianing coshbasshilari Q.Jakyanov pen B.Abilevting parlament saylauina tuse almay, sayasy kudalauqa ushiraqanin da atap otti. Sonimen katar, dauis bergender sani jonindegi resmy derecce de cumanmen karaytindarin bildirdi.Eouropadaqi Kauipsizdic jane intimaktastik uyimining atinan celgen bakilaushilar Kazakstanning saylau tourali zangining EKIU talaptarina ali de say celmeytinin, ucimetting janga zang jobasin parlamentce tapsiroudi ceyinhge isirip cele jatkanina alangdaytinin malim etti. Copay mirza bastaqan top eci ay ishinde Kazakstandaqi majilis saylaui tourali cengeytilgen esep dayindaydi.Sheteldic bakilaushilar democratialik cushter men baska da koqam ocilderi bergen derecter menozderining kolinda bar malimetter sol kujatta tolik celtiriletinine uade berdi.

– Saylaudan bir apta burin biz, sayasattanoushilar bas kosip, parlamentce kansha partia otetini tourali picir jaristirqan edic. Barimiz “eci partia o

– Saylaudan bir apta burin biz, sayasattanoushilar bas kosip, parlamentce kansha partia otetini tourali picir jaristirqan edic. Barimiz “eci partia otedi, ush' partia otedi” dep kizilcengirdec bop picir talastir dik. Jaksilikka joridik. Solay bolarina sendic. Birak, biz osi saylaudan ceyin prezidenttic saylauda jibergen kateligimizdi taqi da ayna-katesiz kaytalaqanimizdi anik tusindic. Ol cezde de “Baymenov minansha dauis aladi, Tuyakbay osinsha dauis aladi” dep dauriktik koy. Natyjesinde, eshcimge jibi tuzu' dauis buyirmay, Nazarbaevka 91 payiz tyesili bolip shikti. Kazir de dal' sonday jaqdayqa tap boldik. Siz ne deysiz? Gerolьd BELЬGER: “Men syakti shaldarding bari omirden ozbay, zamanning ozgeretin turi jok” – Men katti ang-tangmin. Tipti, abdirap kaldim. Bul burin da bolqan dunye qoy, kazir tec kaytalanip otir. Bayaqi nuskaning ingqaysizdau turi. Kiskasi, mening akilima konbaytin saylau boldi bul. Shinimdi aytsam, osi saylaudan eshtenge de cutcen jok edim. Yegim kishiqanjok. oytceni, saylauding halikting sori ecenin men burin da biletinmin. Endi soqan cezim anik jetti. Aldaqi parlamentce senimim kazirding ozinde shamalilau. Buning aldindaqi parlament “kaltali parlament” bolatin. Odan ceyinhgisi “souper-kaltali parlament” boldi. Endigisi “dambalscyy parlament”, yaqny “ishkir ishindegi parlament” boladi. Sondiktan, umitpen karay almaymin. Umit jokting kasi. Dauis berdim. Jarmahan Tuyakbayding partiasina. Parlamentte bir qana partianing bolqani – memlecetting bolashaqi ushin jaksilik emes. Osi uakitka deyin coppartiali juyeni armandap celdic emes pe?! /cinishce karay, bul armanimiz arman cuyinde kalip koydi. Oning sebepteri ali taldana jatar. Osinday natyjege kalay jetcenimiz bugin bolmasa da, erteng aniktaladi. Aytiladi, saralanadi. Parlamentte ceminde eci partia bolsa, onda picir alisip, picirdi taraziqa tartip, tereng taldau jasap, duris sheshim kabildauqa bolar edi.Taryhy sheshoushi cezengde koqamning sayasy sauatsizdik corsetcenine katti ocinip otirmin. Maselen, Almatining ozinde saylaushilarding 20payizi qana dauis berdi... Munday jaqdaydi, Murat AWEZOV: “Taryhting aldinda uyat boldi” – Saylauding koritindisi barimizding de ozegimizdi otedi. Alemning aldinda da, elding aldinda da kolaysizdau boldi. Asirese, sayasy reforma jasap jatirmiz degen tusta! Oppozytsialik partianing, jay' emes, shinayi oppozytsialik partianing parlamentce cirui cerec-ak edi. Mening ortam belgili qoy, birakodan tiskari turqan, ozim biletin azamattarding, zyali kauim ocilderining, cozi ashik azamattarding deni “bul jaksilik bolmadi” dep ozderining naraziliqin aytip ta jatir. Bylicting Seydahmet KUTTIKADAM: “Bylicting ush' tarmaqi da bir partianing kolina shoqirlandi” Ercin TUKIMOV: «Oppozytsiaqa kol kousirip karap otiruqa bolmaydi!» Koqam da, sayasattanoushilar da prezidenttic saylaudan koritindi shiqarmadi... Shindik minaday: bylic classycalik tasilge mulde suyenip jatkan jok, ol tec ozine duris bolip corinhgen narseni qana jasap otir. «Ak jol» partiasina ne bolqanin bilmeymin, al JSDP bylicce mulde kajet emes. Kazirgi bylic alemdic kauimdastikting ta, kazakstandik koqamning da parlamentting bir partiadan jasaktaluin ayteuir kabil alatinin bildi. Ya', biz “democratialik elderde bir partiadan turatin parlament bolmaydi” dep auizsha narazilik bildirgenimizben, akir songinda ne istedic? Aoueli, tangkaldik. Birak, kabildadik. Eger turaktilik turqisinan, democratialik instituttarding damui turqisinan karasak, birpartiadan turatin parlament – nonsens! Parlament bir partiadan turmaui cerec. Shindik picirtalastan tuindaydi. Sondiktan parlamentte coptegen picir, kyli cozkaras bolui cerec. Oz basim birpartiadan turatin parlamentti kolday almaymin. Saylau burmalandi ma, jok pa, bul – kazir mangizdi surak emes. Maselen, ozim dauis bergen JSDP partiasi (bul partiaqa mening dostarimning, tanistarimning cobisi dauis berdi) saylauqa jaksi dayindikpen cele alqan jok. Ras, uakit tim tar boldi, acimshilic kisim jasadi, taqisin taqilar. Birak... Olar belsendi jumis istegen jerlerde, maselen Astana men Almatida qana jengisce jetti. Aymaktardan tim az dauis aldi. Muning ozi JSDP-ning aymaktarda belsendi ari juyeli turde jumis isteuge tyis ecenin corsetti. Bul oppozytsia ushin ulcen sabak bolui shart. Jaqday minaday bolip cetedi dep oylamaqannan ba, ayteuir kazir JSDP-ning engsesibiraz tusip cetcen syakti...Parlament saylauinan ceyin akirzaman ornamaydi, omir tausilip kalmaydi! Kol kousirip karap otiruding da, halikti coshege shiqarayik degen arandatoushi urandarqa urinuding da kajeti jok. Cerisinshe, aukimdi ari juyeli turde jumis isteuge bilec sibana cirisu cerec. JSDP-ning jaktastari cop. Olar eshkayda cetpeydi, joqalmaydi da. Osi electoratti cengeytouge, olarding karasin molaytuqa cush salu lazim. Picir jyqan Shadyar USTEMIRULI.

تامئزداعئ سايلاؤدئث رةسمي قورئتئندئسئ جارييالانئسئمةن, قازاقستاننئث ساياسي جذيةسئنة الةمنئث 18ساياساتتانؤشئلارئ جاثا تذسئنئكتةمة بةرة باستادئ. بذعان د

تامئزداعئ سايلاؤدئث رةسمي قورئتئندئسئ جارييالانئسئمةن, قازاقستاننئث ساياسي جذيةسئنة الةمنئث 18ساياساتتانؤشئلارئ جاثا تذسئنئكتةمة بةرة باستادئ. بذعان دةيئن بئز «بئر پارتييا ذستةمدئك ةتةتئن جذية» (domئnant-party system) بولئپ كةلسةك, بذدان بئلاي تازا بئرپارتييالئ (sئngle-party state) مةملةكةتتةر قاتارئنا ةنةتئن بولدئق. ةقئذ-نئث باقئلاؤشئسئ ايتقانداي: «پارلامةنتئندة بئر-اق پارتييانئث وكئلدةرئ وتئرعان بئردة-بئر دةموكراتييالئ ةل جوق». دةمةك بئزگة ةندئ وزئمئز تئلةپ العان «اتاققا» مويئنسذنعاننان باسقا امال قالماي تذر. پارلامةنتتئث جوعارعئ پالاتاسئ, ياعني سةناتتاعئ 39 ورئننئث 28-ئ, ماجئلئستةگئ 107 ورئننئث – 98-ئ «نذر وتان» پارتيياسئ وكئلدةرئنئث يةلئگئندة. بذعان سةناتتئث اكئمدةرگة باعئنئشتئ ماسليحات ارقئلئ جاساقتالاتئنئن, ونئث ذستئنة 15' دةپؤتاتتئ «نذر وتاننئث» توراعاسئ مئندةتئن قوسا اتقاراتئن رةسپؤبليكا پرةزيدةنتئ تاعايئندايتئنئن قوسئثئز. ماجئلئستةگئ قالعان 9 ورئندئ دا پرةزيدةنت باسقاراتئن قازاقستان حالقئ اسسامبلةياسئ «سايلايدئ». وسئلايشا بئزدئث پارلامةنت تولئق بئرتةكتئ, بئركةلكئ, بئروثكةي, بئر پئكئرلئ زاث شئعارؤ ورگانئنا اينالدئ. سونئمةن, بئز قانداي ةلدةردئث قاتارئنا قوسئلدئق? دال' وسئتذرعئدان الئپ قاراعاندا, بئز قئتاي, كؤبا, ةريترةيا, كحدر, لاوس, سيرييا, ساؤد ارابيياسئ, ﻓيةتنام جانة تذركئمةنستاننئث قاتارئنا قوسئلدئق. قئتايدا تذراقتئ پارلامةنت جوق. ةل ومئرئندةگئ ماثئزدئ ماسةلةلةردئث بارلئعئن قئتاي كوممؤنيستئك پارتيياسئنئث ايماقتئق كوميتةتتةرئ دةلةگات ةتئپ بةرةتئن حالئق وكئلدةرئنئث جالپئ جينالئسئ شةشةدئ. مةملةكةتتئ باسقاراتئن ادامداردئث بارلئعئ وسئ پارتييا قذرامئنان تاثدالادئ. كؤبادا 2003 جئلئ وتكةن سايلاؤدا بئرئنشئ حاتشئ فيدةلь كاسترو باسقاراتئن كؤبا كوممؤنيستئك پارتيياسئ 97,6 پايئز داؤئس الئپ, پارلامةنتتةگئ 609 ورئننئث بارلئعئن يةمدةنگةن-دئ. ساؤد ارابيياسئندا ماجئلئستئث (اش'-شؤرانئث) 150 مذشةسئن كورولьدئث وزئ عانا تاعايئندايدئ. بئراق بذل ةلدئث ذكئمةتئ سوثعئ كةزدةرئ «پارلامةنت مذشةلةرئنئث جارتئسئن حالئق سايلاسئن» دةگةن ذسئنئس ايتئپ جذر'. ﻓيةتنامدا 500 ورئندئق پارلامةنتتئث 450-ئ – بيلئكتةگئ كوممؤنيستئك پارتييانئث ةنشئسئندة. دةسةك تة, ﻓيةتنام پارلامةنتئندة پارتيياعا كئرمةگةن بئرلئ-جارئم ادامعا ورئن بةرئلةدئ. لاوستا دا 115' ورئننئث ةكةؤئ – تاؤةلسئز كانديداتتاردئث ةنشئسئندة. ديكتاتؤرانئث وتانئ ارئ وشاعئ بوپ سانالاتئن كحدر-دئث وزئندة كيم تشةن يردئث جذمئسشئ پارتيياسئ-نان باسقا (قؤئرشاق بولسا دا) ساياسي

قازاقستاننئث ساياسي جذيةسنة ساياساتتانؤشئلار جاثا تذسنكتةمة بةرة باستادئ.

24 авг. 2007 г.

MEMLECETTIC TIL BIREW ME ECEW ME?

MEMLECETTIC TIL BIREW ME ECEW ME?KR Constitutsiasining 7-babinda memlecettic til' men resmy turde koldanilatin tilding' atkaratin founctsialarining arajigi' ajiratilip corsetilmegendicten 2007 jilqi 21 kangtar cuni' Kazakstan Respublicasi Parlamenti' Majilisining' deputati M.Shahanovting bastamasimen bir' top Parlament deputattarining otinishi' boyinsha Constitutsialik Cenges KR Constitutsialik Cengesining' 1997 jilqi 8 mamirdaqi №10/2 kaulisina tusindirme berouge arnalqan otirisi boldi. Jyindi Kazakstan Respublicasi Constitutsialik Cengesining' toeraqasi Y.Rogov mirza ashti. Cun' tartibi' boyinsha Cenges mushesi' H.Abishev bayandama jasadi. Odan ceyin' KR Parlamenti' Majilisining' deputati M.Shahanov ozi' tusirgen otinishting' negizgi' sebebi' men mangizdiliqina toktaldi. KR Parlamenti' Majilisining' deputattari E.Abilkasimov, A.Aytali, KR Madenyet jane akparat ministrligi' Til' comitetining' toeraqasi E.Kajibec Constitutsialik Cengesce tusirilgen usinisti koldadi. KR Adilet vitse-ministri' S.Nuqmanov, KR Bas Procouratoura apparatining jetecshisi' R.Saripbecov deputattar coterip' otirqan problemaqa karsi picir bildirdi'. Constitutsialik Cenges oz' sheshimin' eci'-ush' cun ishinde jarya etetinin' malimdedi'. Tomende M.Shahanovting osi Cenges jyininda soylegen sozin' usinip otirmiz.
Kadirli' Toeraqa!Kadirli' Constitutsialik Cenges musheleri'!Tauelsizdic alqan cunnen bastap memlecettic tildi' koldanatin azamattarimizding kukiqi osi cezge deyin' orescel buzilip celgeni' barshaqa malim'. Oning basti sebebi' – Constitutsiamizda jane «Tilder tourali» zangimizding eciushtiliqi men solkildaktiqinan eceni' dausiz. Osi zangning kajetti' ceybir' baptarining nakti orindalui men isce asiriluin kadaqalaytin kukik korqau organdarin da cormey otirmiz. Sol sebepti' kazirgi' tangda bizding' memlecet til' tongireginde shegineri' jok tiqirikka celip' tireldi'. Bucil alem aldinda sauattiliqimiz byic denggeyde bolsa da oz' memlecettic tilin' siylamaytin, moyindamaytin el retinde culcili' jaqdayda turmiz. Memlecetce kizmet etoushi' memlecettic kizmetcerlerding' 65-75 payizi, al joqarqi memlecettic organdardaqi memlecettic kizmetcerlerding' jane dyplomattarding 80-90 payizining memlecettic tildi' bilmeui' jane halikaralik cezdesulerde elimizding' bedelin' tusirip' alqani osiqan dalel emes pe? Oning ustine memlecetti' kuraushi kazak halkining teng jariminan astamining oz' ana tilinde okip, ne jaza almaytinin escere otirip, Kazakstan Respublicasi Constitutsiasining 7-babindaqi 2-tarmakshaning karapayim halikka ornikti tusindirilui' cezec cuttirmes masele. Atalqan tarmakshaning burmalanui sebepti', cuni' buginhge deyin' memlecettic til' ozining' Constitutsialik martebesin' yelene almay celedi'. Bazbir' sheneunicterding' uqiminsha Kazakstanda memlecettic til' bireu emes, eceu syakti. Sondiktan buginhgi' otiriska minaday eci' usinisim bar:1. KR Constitutsiasining 7-babining 2-tarmakshasinda oris tili' tec memlecettic uyimdar men jergilicti' ozin'-ozi' baskaru organdarinda qana resmy turde kazak tilimen teng koldaniladi delinhgen. Bul arada memlecettic tilding' nakti mehanyzmin' corsetpeuimen birge oris tili' teng koldaniladi degen bir' soz' arkili memlecettic tilding' martebesin' tomendetip' otir. Oqan shin maninde memlecettic tilding' barlik kizmetterin' (founctsialarin) oris tili' atkarip otirqanin misalqa celtirouge boladi. Sondiktan da KR Constitutsiasining 7-babining 2-tarmakshasin negizge ala otirip, KR Constitutsialik Cengesining' 1997 jilqi 8-mamirdaqi №10/2 kaulisina «barlik memlecettic emes uyimdarda (yaqny jauapcershiligi' shecteuli' serictestic, corporatsia, companya, fyrma, t.b.), sonimen birge memlecettic jane koqamdik mangizi bar is'-sharalar, kabildaular, assambleyalar, siezder, conferentsialar, donggelec ustel otirisi memlecettic tilde jurgizilip', is'-kaqazdar memlecettic tilde toltiriladi» degen ozgeris' enhgizgen duris bolar edi'. Memlecettic tilding' koqamdik omirding' barlik salasina bet burui – elimizdegi' dyasporalarding ocilderine nemese baska da tilderding' koldaniluina eshkanday da boget jasamaydi. Kayta orcenyetti' elderdegi' syakti memlecettic til' - barlik ult ocilderining' basin birictiroushi' kural bolip tabiladi. Bul usinisting negizgi' mindeti' – memlecettic tilding' Kazakstan aumaqinda oz' founctsiasin tolik atkaruqa jardem etu.2. Kazakstan Respublicasining Constitutsialik Cengesi tourali Kazakstan Respublicasining 1995 jilqi 29 jeltoksandaqi N 2737 Constitutsialik zangining 29-babinda «Constitutsialik is jurgizu', Constitutsialik Cenges kabildaytin sheshimder kazak ne oris tilderinde juzege asirilip, jaziladi» dep corsetilgen. Bul, aryne, Constitutsialik Cengesting' ozi' Constitutsiani belden basip otir degen soz'. Oytceni' Constitutsianing 7-babining 2-tarmakshasinda corsetilgenindey oris tilining' koldanu ayasi belgili' denggeyde shectelgenine karamastan joqarida atalqan 29-bap boyinsha tec oris tilinde jurgizouge dangqil jol aship koyqan. Misal retinde aytayin, Constitutsialik Cengesten osi otiriska shakirqan telefonogramma maqan oris tilinde celip' tusti'. Usinisting negizi' - Kazakstan Respublicasining Constitutsialik Cengesi tourali Kazakstan Respublicasining 1995 jilqi 29 jeltoksandaqi N 2737 Constitutsialik zangin KR Constitutsiasina saycestendiru'.Buqan kosa aytarim, juirda democratialik reformalar jonindegi' memlecettic comissianing mushesi' Oljas Suleymenov «Habar» telearnasining «Betpe-bet» baqdarlamasina bergen suhbatinda ati belgisiz' telecorermenning' «Kazakstanda oris tili' de kazak tilimen teng memlecettic til' darejesin' yelene me?» degen suraqina «Ya ponymayu ego trevogu y ozabotchennostь, na samom dele etot vopros otchenь vajniy y on, bezouslovno, naydet dostoynoe reshenye...» dep jauap kayira otirip bul mangizdi sharaning referendoumqa koyilui, ne koyilmaui ali' tolik sheshim' tappaqanin escertip' otti'. Eger «Habar» telearnasinda shakirilqan konaktarqa beriletin' suraktar, negizinen, aldin-ala uyimdastirilatinin escersec, bul maselening' teginnen-tegin boy corsetip' otirmaqanina coz jetcizemiz'. Referendoumqa koyilatin, nemese mulde koyuqa bolmaytin maseleler bar. Misali, biz' «oz' anamizdi, nemese Otanimizdi suyuimiz' cerec pe, cerec emes pe?» degen surakti referendoumqa koyuqa bola ma? Anasi men Otanin suyu arcimning' azamattik mindeti'. Til' ultting eng uli anasi. Oz ana tilin' bilmegen adam uyrenui' tyis'. Kazirgi' tangda halkimizding teng jariminan astami cuni' buginhge deyinhgi' jurgizilip' cele jatkan solakay sayasatting cesirinen oz' tilin', yaqny oz' anasin moyindamay jur'. Muning ulcen kasireti' bolatinin alemdic taryh pen madenyet san ret daleldegen.21 akpan 2007 jil.KR Constitutsialik Cengesining' otirisi

مةملةكةتتئك تئل بئرةؤ مة ةكةؤ مة?

مةملةكةتتئك تئل بئرةؤ مة ةكةؤ مة?قر كونستيتؤتسيياسئنئث 7-بابئندا مةملةكةتتئك تئلء مةن رةسمي تذردة قولدانئلاتئن تئلدئثء اتقاراتئن ﻓؤنكتسييالارئنئث اراجئگئء اجئراتئلئپ كورسةتئلمةگةندئكتةن 2007 جئلعئ 21 قاثتار كذنئء قازاقستان رةسپؤبليكاسئ پارلامةنتئء ماجئلئسئنئثء دةپؤتاتئ م.شاحانوفتئث باستاماسئمةن بئرء توپ پارلامةنت دةپؤتاتتارئنئث وتئنئشئء بويئنشا كونستيتؤتسييالئق كةثةس قر كونستيتؤتسييالئق كةثةسئنئثء 1997 جئلعئ 8 مامئرداعئ №10/2 قاؤلئسئنا تذسئندئرمة بةرؤگة ارنالعان وتئرئسئ بولدئ. جيئندئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئ كونستيتؤتسييالئق كةثةسئنئثء توراعاسئ ي.روگوف مئرزا اشتئ. كذنء تارتئبئء بويئنشا كةثةس مذشةسئء ح.ابئشةف بايانداما جاسادئ. ودان كةيئنء قر پارلامةنتئء ماجئلئسئنئثء دةپؤتاتئ م.شاحانوف وزئء تذسئرگةن وتئنئشتئثء نةگئزگئء سةبةبئء مةن ماثئزدئلئعئنا توقتالدئ. قر پارلامةنتئء ماجئلئسئنئثء دةپؤتاتتارئ ة.ابئلقاسئموف, ا.ايتالئ, قر مادةنيةت جانة اقپارات مينيسترلئگئء تئلء كوميتةتئنئثء توراعاسئ ة.قاجئبةك كونستيتؤتسييالئق كةثةسكة تذسئرئلگةن ذسئنئستئ قولدادئ. قر ادئلةت فيتسة-مينيسترئء س.نذعمانوف, قر باس پروكؤراتؤرا اپپاراتئنئث جةتةكشئسئء ر.سارئپبةكوف دةپؤتاتتار كوتةرئپء وتئرعان پروبلةماعا قارسئ پئكئر بئلدئردئء. كونستيتؤتسييالئق كةثةس وزء شةشئمئنء ةكئء-ذشء كذن ئشئندة جارييا ةتةتئنئنء مالئمدةدئء. تومةندة م.شاحانوفتئث وسئ كةثةس جيئنئندا سويلةگةن سوزئنء ذسئنئپ وتئرمئز.
قادئرلئء توراعا!قادئرلئء كونستيتؤتسييالئق كةثةس مذشةلةرئء!تاؤةلسئزدئك العان كذننةن باستاپ مةملةكةتتئك تئلدئء قولداناتئن ازاماتتارئمئزدئث قذقئعئ وسئ كةزگة دةيئنء ورةسكةل بذزئلئپ كةلگةنئء بارشاعا مالئمء. ونئث باستئ سةبةبئء – كونستيتؤتسييامئزدا جانة «تئلدةر تؤرالئ» زاثئمئزدئث ةكئذشتئلئعئ مةن سولقئلداقتئعئنان ةكةنئء داؤسئز. وسئ زاثنئث قاجةتتئء كةيبئرء باپتارئنئث ناقتئ ورئندالؤئ مةن ئسكة اسئرئلؤئن قاداعالايتئن قذقئق قورعاؤ ورگاندارئن دا كورمةي وتئرمئز. سول سةبةپتئء قازئرگئء تاثدا بئزدئثء مةملةكةت تئلء توثئرةگئندة شةگئنةرئء جوق تئعئرئققا كةلئپء تئرةلدئء. بذكئل الةم الدئندا ساؤاتتئلئعئمئز بيئك دةثگةيدة بولسا دا وزء مةملةكةتتئك تئلئنء سئيلامايتئن, مويئندامايتئن ةل رةتئندة كذلكئلئء جاعدايدا تذرمئز. مةملةكةتكة قئزمةت ةتؤشئء مةملةكةتتئك قئزمةتكةرلةردئثء 65-75 پايئزئ, ال جوعارعئ مةملةكةتتئك ورگاندارداعئ مةملةكةتتئك قئزمةتكةرلةردئثء جانة ديپلوماتتاردئث 80-90 پايئزئنئث مةملةكةتتئك تئلدئء بئلمةؤئء جانة حالئقارالئق كةزدةسؤلةردة ةلئمئزدئثء بةدةلئنء تذسئرئپء العانئ وسئعان دالةل ةمةس پة? ونئث ذستئنة مةملةكةتتئء قذراؤشئ قازاق حالقئنئث تةث جارئمئنان استامئنئث وزء انا تئلئندة وقئپ, نة جازا المايتئنئن ةسكةرة وتئرئپ, قازاقستان رةسپؤبليكاسئ كونستيتؤتسيياسئنئث 7-بابئنداعئ 2-تارماقشانئث قاراپايئم حالئققا ورنئقتئ تذسئندئرئلؤئء كةزةك كذتتئرمةس ماسةلة. اتالعان تارماقشانئث بذرمالانؤئ سةبةپتئء, كذنئء بذگئنگة دةيئنء مةملةكةتتئك تئلء وزئنئثء كونستيتؤتسييالئق مارتةبةسئنء يةلةنة الماي كةلةدئء. بازبئرء شةنةؤنئكتةردئثء ذعئمئنشا قازاقستاندا مةملةكةتتئك تئلء بئرةؤ ةمةس, ةكةؤ سيياقتئ. سوندئقتان بذگئنگئء وتئرئسقا مئناداي ةكئء ذسئنئسئم بار:1. قر كونستيتؤتسيياسئنئث 7-بابئنئث 2-تارماقشاسئندا ورئس تئلئء تةك مةملةكةتتئك ذيئمدار مةن جةرگئلئكتئء وزئنء-وزئء باسقارؤ ورگاندارئندا عانا رةسمي تذردة قازاق تئلئمةن تةث قولدانئلادئ دةلئنگةن. بذل ارادا مةملةكةتتئك تئلدئثء ناقتئ مةحانيزمئنء كورسةتپةؤئمةن بئرگة ورئس تئلئء تةث قولدانئلادئ دةگةن بئرء سوزء ارقئلئ مةملةكةتتئك تئلدئثء مارتةبةسئنء تومةندةتئپء وتئر. وعان شئن مانئندة مةملةكةتتئك تئلدئثء بارلئق قئزمةتتةرئنء (ﻓؤنكتسييالارئن) ورئس تئلئء اتقارئپ وتئرعانئن مئسالعا كةلتئرؤگة بولادئ. سوندئقتان دا قر كونستيتؤتسيياسئنئث 7-بابئنئث 2-تارماقشاسئن نةگئزگة الا وتئرئپ, قر كونستيتؤتسييالئق كةثةسئنئثء 1997 جئلعئ 8-مامئرداعئ №10/2 قاؤلئسئنا «بارلئق مةملةكةتتئك ةمةس ذيئمداردا (ياعني جاؤاپكةرشئلئگئء شةكتةؤلئء سةرئكتةستئك, كورپوراتسييا, كومپانييا, ﻓيرما, ت.ب.), سونئمةن بئرگة مةملةكةتتئك جانة قوعامدئق ماثئزئ بار ئسء-شارالار, قابئلداؤلار, اسسامبلةيالار, سيةزدةر, كونﻓةرةنتسييالار, دوثگةلةك ذستةل وتئرئسئ مةملةكةتتئك تئلدة جذرگئزئلئپء, ئسء-قاعازدار مةملةكةتتئك تئلدة تولتئرئلادئ» دةگةن وزگةرئسء ةنگئزگةن دذرئس بولار ةدئء. مةملةكةتتئك تئلدئثء قوعامدئق ومئردئثء بارلئق سالاسئنا بةت بذرؤئ – ةلئمئزدةگئء دياسپورالاردئث وكئلدةرئنة نةمةسة باسقا دا تئلدةردئثء قولدانئلؤئنا ةشقانداي دا بوگةت جاسامايدئ. قايتا وركةنيةتتئء ةلدةردةگئء سيياقتئ مةملةكةتتئك تئلء - بارلئق ذلت وكئلدةرئنئثء باسئن بئرئكتئرؤشئء قذرال بولئپ تابئلادئ. بذل ذسئنئستئث نةگئزگئء مئندةتئء – مةملةكةتتئك تئلدئثء قازاقستان اؤماعئندا وزء ﻓؤنكتسيياسئن تولئق اتقارؤعا جاردةم ةتؤ.2. قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كونستيتؤتسييالئق كةثةسi تؤرالئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث 1995 جئلعئ 29 جةلتوقسانداعئ N 2737 كونستيتؤتسييالئق زاثئنئث 29-بابئندا «كونستيتؤتسييالئق iس جذرگئزؤء, كونستيتؤتسييالئق كةثةس قابئلدايتئن شةشiمدةر قازاق نة ورئس تiلدةرiندة جذزةگة اسئرئلئپ, جازئلادئ» دةپ كورسةتئلگةن. بذل, ارينة, كونستيتؤتسييالئق كةثةستئثء وزئء كونستيتؤتسييانئ بةلدةن باسئپ وتئر دةگةن سوزء. ويتكةنئء كونستيتؤتسييانئث 7-بابئنئث 2-تارماقشاسئندا كورسةتئلگةنئندةي ورئس تئلئنئثء قولدانؤ اياسئ بةلگئلئء دةثگةيدة شةكتةلگةنئنة قاراماستان جوعارئدا اتالعان 29-باپ بويئنشا تةك ورئس تئلئندة جذرگئزؤگة داثعئل جول اشئپ قويعان. مئسال رةتئندة ايتايئن, كونستيتؤتسييالئق كةثةستةن وسئ وتئرئسقا شاقئرعان تةلةﻓونوگرامما ماعان ورئس تئلئندة كةلئپء تذستئء. ذسئنئستئث نةگئزئء - قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كونستيتؤتسييالئق كةثةسi تؤرالئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث 1995 جئلعئ 29 جةلتوقسانداعئ N 2737 كونستيتؤتسييالئق زاثئن قر كونستيتؤتسيياسئنا سايكةستةندئرؤء.بذعان قوسا ايتارئم, جؤئردا دةموكراتييالئق رةﻓورمالار جونئندةگئء مةملةكةتتئك كوميسسييانئث مذشةسئء ولجاس سذلةيمةنوف «حابار» تةلةارناسئنئث «بةتپة-بةت» باعدارلاماسئنا بةرگةن سذحباتئندا اتئ بةلگئسئزء تةلةكورةرمةننئثء «قازاقستاندا ورئس تئلئء دة قازاق تئلئمةن تةث مةملةكةتتئك تئلء دارةجةسئنء يةلةنة مة?» دةگةن سذراعئنا «يا پونيمايؤ ةگو ترةفوگؤ ي وزابوتشةننوستь, نا ساموم دةلة ةتوت فوپروس وتشةنь فاجنئي ي ون, بةزؤسلوفنو, نايدةت دوستوينوة رةشةنية...» دةپ جاؤاپ قايئرا وتئرئپ بذل ماثئزدئ شارانئث رةﻓةرةندؤمعا قويئلؤئ, نة قويئلماؤئ الئء تولئق شةشئمء تاپپاعانئن ةسكةرتئپء وتتئء. ةگةر «حابار» تةلةارناسئندا شاقئرئلعان قوناقتارعا بةرئلةتئنء سذراقتار, نةگئزئنةن, الدئن-الا ذيئمداستئرئلاتئنئن ةسكةرسةك, بذل ماسةلةنئثء تةگئننةن-تةگئن بوي كورسةتئپء وتئرماعانئنا كوز جةتكئزةمئزء. رةﻓةرةندؤمعا قويئلاتئن, نةمةسة مذلدة قويؤعا بولمايتئن ماسةلةلةر بار. مئسالئ, بئزء «وزء انامئزدئ, نةمةسة وتانئمئزدئ سذيؤئمئزء كةرةك پة, كةرةك ةمةس پة?» دةگةن سذراقتئ رةﻓةرةندؤمعا قويؤعا بولا ما? اناسئ مةن وتانئن سذيؤ اركئمنئثء ازاماتتئق مئندةتئء. تئلء ذلتتئث ةث ذلئ اناسئ. وز انا تئلئنء بئلمةگةن ادام ذيرةنؤئء تيئسء. قازئرگئء تاثدا حالقئمئزدئث تةث جارئمئنان استامئ كذنئء بذگئنگة دةيئنگئء جذرگئزئلئپء كةلة جاتقان سولاقاي ساياساتتئث كةسئرئنةن وزء تئلئنء, ياعني وزء اناسئن مويئنداماي جذرء. مذنئث ذلكةن قاسئرةتئء بولاتئنئن الةمدئك تاريح پةن مادةنيةت سان رةت دالةلدةگةن.21 اقپان 2007 جئل.قر كونستيتؤتسييالئق كةثةسئنئثء وتئرئسئ